W czasie trwającego od kilku dni w Sejmie protestu osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów w przestrzeni medialnej pojawiło się wiele zarzutów wobec polityki państwa na rzecz tej grupy. Dotyczą m.in. kwestii wsparcia finansowego, ale też „nie podmiotowego traktowania”. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej odpowiada.
W 2015 roku na wsparcie osób z niepełnosprawnością przeznaczono 15,5 mld zł, w 2022 roku była to kwota ponad 37 mld zł. To wzrost o 21,5 mld zł. W tym roku te nakłady będą jeszcze większe i wyniosą około 40 mld zł.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej odpowiada na pojawiające się w przestrzeni medialne zarzuty dotyczące polityki państwa wobec osób z niepełnosprawnościami.
- Osoby z niepełnosprawnościami nie są traktowane podmiotowo, ale jak podopieczni.
To rząd Prawa i Sprawiedliwości jako pierwszy dokonał zasadniczej zmiany w podejściu do grupy osób z niepełnosprawnościami. Jesteśmy drugim państwem na świecie i pierwszym w Europie, które przyjęło ustawę o dostępności. Dotyczy ona nie tylko przestrzeni architektonicznej, ale zapewnia wszystkim osobom z niepełnosprawnościami podmiotowe traktowanie z prawem do niezależnego i godnego życia.
Wynikiem wspólnej pracy i dialogu ze środowiskiem osób niepełnosprawnych było powstanie Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami, która wyznaczyła działania, szersze niż tylko same świadczenia. Priorytetowe obszary to: Niezależne życie, dostępność, edukacja, praca, warunki życia i ochrona socjalna, zdrowie, budowanie świadomości, koordynacja. Nigdy wcześniej, żaden inny rząd nie przedstawił tak kompleksowej strategii, która przywraca prawo osób z niepełnosprawnością do niezależnego życia.
- Rząd lekceważy osoby niepełnosprawne, nie chce rozmawiać z protestującymi.
Rząd nigdy nie zamykał się na rozmowę ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami, ten dialog prowadzony jest systematycznie – kolejne zaplanowane od dawna spotkanie odbędzie się w przyszłym tygodniu. Wszystkie uruchomione programy były konsultowane ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami. Tak powstawała Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami czy Fundusz Solidarnościowy.
Podczas czwartkowego spotkania w Sejmie protestujący przejęli zaproszenie pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Pawła Wdówika na wspomniane spotkanie.
- Renta socjalna jest za niska i powinna zostać podniesiona.
Od 1 czerwca 2018 r. renta socjalna została podwyższona i wynosi 100 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wysokość renty podlega corocznej waloryzacji.
- W 2015 r. renta socjalna wynosiła 739,58 zł.
- Od 1 marca 2023 r. renta socjalna wynosi 1588,44 złotych, czyli o prawie 850 złotych więcej niż jeszcze w 2015 roku.
Przypominamy też, że w przypadku jednoczesnego prawa do renty socjalnej i renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przysługuje prawo do obydwu tych świadczeń – pod warunkiem, że łączna kwota nie przekroczy 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Jeżeli nastąpi przekroczenie tej kwoty (od 1 marca 2023 r. 3176,88 zł), to wysokość renty socjalnej zostanie obniżona. Kwota obniżonej renty socjalnej nie może być niższa niż 10 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (317,69 zł).
Jednym z warunków przyznania prawa do renty socjalnej jest stwierdzenie przez lekarza orzecznika ZUS / komisję lekarską ZUS o całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18 roku życia;
- w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego):
- w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 lat,
- w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Celem świadczenia w postaci renty socjalnej jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego, ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy. Świadczenie to jest wyrazem szczególnej troski państwa o te osoby.
- Rozwiązania systemowe nie są najważniejsze – najważniejsze jest doraźne wsparcie finansowe.
Takie działania doprowadziły do tego, że na polu wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin mamy takie wieloletnie zaniedbania. Brakowało pomysłu, strategii i woli do podjęcia kompleksowych działań. Nikt nie myślał w dłuższej perspektywie, długofalowo – tymczasem działania doraźne nie odnoszą skutku na dłuższą metę i sprawiają, że tych środków brakuje.
Dlatego opracowano Strategię na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami na lata 2021-2030, która ma prowadzić do umożliwienia osobom z niepełnosprawnościami bardziej niezależnego i aktywnego życia.
Uruchomiono Fundusz Solidarnościowy, zupełnie nowe rozwiązanie, z którego finansowane są programy umożliwiające świadczenie usług asystencji osobistej, opieki wytchnieniowej oraz funkcjonowanie centrów opiekuńczo-mieszkalnych. To rozwiązania oczekiwane przez środowisko osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich.
- Asystencja osobista pozwala na bardziej niezależne życie osób z niepełnosprawnościami. Budżet edycji 2023 to łącznie 610 mln zł (505 mln zł dla jednostek samorządu terytorialnego i 105 mln dla organizacji pozarządowych).
- Opieka wytchnieniowa to szansa dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami na odpoczynek, zajęcie się swoimi sprawami w czasie, gdy ich podopieczni są pod fachową opieką. Budżet edycji 2023 to 205 mln zł (150 mln zł dla JST i 55 mln zł dla NGO).
- Centra opiekuńczo-mieszkalne to szansa dla osób z niepełnosprawnościami na życie w warunkach zbliżonych do domowych – ze wsparciem fachowej kadry. Centra oferują możliwość pobytu dziennego lub całodobowego. Od uruchomienia programu w 2019 roku powstało w Polsce 26 COM. Rekomendowane do dofinansowania są obecnie 102 Centra. Łączna kwota przyznanego dofinansowania stanowi kwotę ok. 309 mln zł.
Nie jest prawdą, że wsparcie finansowe nie jest realizowane. Ze środków Funduszu Solidarnościowego wypłacane jest też m.in. świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Świadczenie to kierowane jest do osób z orzeczeniem całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji. Wypłacane jest do wysokości 500 zł miesięcznie. Ponadto:
- W 2018 r. rząd zadecydował o zrównaniu renty socjalnej do kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W 2015 r. wynosiła ona 739,58 zł. Dzisiaj jest to już 1588,44 zł. 290,9 tys. osób pobiera to świadczenie.
- Od 2015 świadczenie pielęgnacyjne wzrosło ponad dwukrotnie – z 1200 zł do 2458 zł. Obecnie z tej formy wsparcia korzysta około 215 tys. osób.
- Zasiłek dla opiekuna i specjalny zasiłek opiekuńczy – oba te świadczenia wzrosły w listopadzie 2018 roku o 100 zł, do kwoty 620 zł. Specjalny zasiłek opiekuńczy pobiera 12,6 tys. osób, a zasiłek dla opiekuna 6 tys. osób.
- Zasiłek pielęgnacyjny w 2015 roku wynosił on 153 zł. W listopadzie 2018 roku 184,42 zł, a od 1 listopada 2019 r. 215,84 zł miesięcznie.
Dodatkowo realizowane są m.in. również usługi opiekuńcze, które są wsparciem dla rodziny oraz elementem uzupełniającym system. Korzysta z nich rocznie ponad 100 tysięcy osób, w tym osób z niepełnosprawnościami. Prowadzonych jest także 1475 mieszkań chronionych, w których zamieszkują również osoby korzystające z renty socjalnej, uczące się samodzielnego życia.
